Η διατροφή στην αρχαιότητα

Η διατροφή στην αρχαιότητα Τα ψάρια θεωρούνταν από τους ιατρογυμναστές της αρχαιότητας ως τροφή κατάλληλη για όσους δεν γυμνάζονται, για τους άεργους, τους ασθενείς και όσους είναι στην ανάρρωση


Οι πληροφορίες για τη διατροφή στην αρχαιότητα, είναι πολλές. Τα ομηρικά έπη, οι τραγωδίες, τα «Συμπόσια» του Πλάτωνα, του Αριστοτέλη, του Πλούταρχου, του Επίκουρου, του Αριστόξενου, του Παρμενίδη, του Διδύμου, που αποτελούν μάλιστα βασικές πηγές του βιβλίου «Δειπνοσοφιστές» του Αθήναιου, δίνουν πολλές και μάλιστα λεπτομερείς πληροφορίες για το ποια ήταν τα συνηθισμένα φαγητά στην αρχαιότητα. Παρακάτω παρατίθονται σε συντομία, μερικές πληροφορίες για βασικά είδη διατροφής κατά την αρχαιότητα καθώς και για τη διατροφή των αρχαίων αθλητών ή το «ντόπινγκ» κατά την αρχαιότητα:
Ψωμί: Ο Όμηρος ονόμαζε τους ανθρώπους «ψωμοφάγους». Τα δημητριακά, ουσιαστικά το σιτάρι και το κριθάρι, αποτελούσαν τη βάση της τροφής των Ελλήνων.
Χόρτα: Κάθε στερεή τροφή που συνόδευε στο γεύμα το ψωμί ονομαζόταν «όψον», όπως τα χόρτα, τα κρεμμύδια, οι ελιές, το κρέας, τα ψάρια, τα φρούτα και τα γλυκίσματα. Τα χόρτα ήταν σπάνια στην Αθήνα και σχετικά ακριβά, εκτός από τα κουκιά και τις φακές που έτρωγαν συνήθως σαν πουρέ ("έτνος» λεγόταν).
Σκόρδα, τυρί και κρεμμύδια: Έτρωγαν, επίσης πολλά σκόρδα, τυρί, κρεμμύδια.
Ελιές: Οι ελιές ήταν άφθονες στην Αττική και ήταν χρήσιμες και για το λάδι και, φυσικά, για τροφή.
Κρέας: Το κρέας ήταν ακριβό εκτός από το χοιρινό (ένα γουρουνόπουλο του γάλατος στοίχιζε τρεις δραχμές). Στην ύπαιθρο όμως έτρωγαν συχνά πουλερικά, χοιρινό, κατσίκια, αρνιά και κυνήγι.
Ψάρια: Οι περισσότεροι κάτοικοι της Αθήνας έτρωγαν πολύ συχνότερα ψάρι από κρέας. Μαζί με το ψωμί το ψάρι ήταν η βασική τροφή του αστικού πληθυσμού. Οι Αθηναίοι έκαναν σαν τρελοί για τα ψάρια του γλυκού νερού καθώς και για τα ψάρια της θάλασσας, όπως ο τόνος.
Θαλασσινά: Αγαπούσαν πολύ, επίσης, και τα θαλασσινά, όπως τα κοχύλια και τα μαλάκια (σουπιές και καλαμαράκια), που αφθονούσαν στις ακτές της Εύβοιας. Επίσης, έμποροι παστών ("τάριχος") πουλούσαν ψάρια και κρέας διατηρημένα μέσα στη σαλαμούρα ή καπνιστά.
Επιδόρπια ("τράγημα"): Το δείπνο τελείωνε με φρούτα φρέσκα ή ξερά, κυρίως σύκα, καρύδια και σταφύλια ή γλυκά με μέλι.
Κριθαρόνερο ("κυκεών"): Κάτι ανάμεσα σε στερεή τροφή και σε ποτό ήταν ο «κυκεών», ποτό από μείγμα κριθαρόνερου και νερού, που συνήθως το αρωμάτιζαν με διάφορα φυτά, όπως το φλησκούνι, η μέντα ή το θυμάρι και που το θεωρούσαν ότι έχει θεραπευτικές ιδιότητες.
Κρασί. Φυσικά, έπιναν συχνά κρασί και μάλιστα πάντα «νερωμένο». Στην εξοχή, μετά τον τρύγο έπιναν κρασί γλυκό
Νερό, γάλα: Ασφαλώς, το πιο διαδεδομένο ήταν το νερό και το γάλα, κυρίως κατσικίσιο, κι ένα είδος υδρομέλι, μείγμα μελιού και νερού.
Σημειώνεται ότι με βάση όλα αυτά τα είδη διατροφής οι αρχαίοι έκαναν και τις σχετικές συνταγές, οι οποίες, όπως επισημαίνεται στη βιβλιογραφία, δεν αναφέρονταν σε ποσότητες.
Διατροφή των αρχαίων αθλητών ή το «ντόπινγκ» κατά την αρχαιότητα
Από το βιβλίο «Γυμναστικός» του Φιλόστρατου παραθέτουμε απόσπασμα (σε μετάφραση από τη Σειρά «Οι Έλληνες» των Εκδόσεων «Κάκτος"), που αναφέρεται στη συμβολή της ιατρικής και, κυρίως, της διατροφής στην προετοιμασία και τις υψηλές επιδόσεις των αθλητών κατά την αρχαιότητα:
"Πρώτα πρώτα παρουσιάστηκε ως κολακευτική σύμβουλος η ιατρική, που βέβαια είναι ωφέλιμη τέχνη, όπως όχι τόσο σύμβουλος ενεργητικότητας, όσο χρειάζονται οι αθλητές. Διότι συμβουλεύει απραξία και, όταν δεν γυμνάζονται οι άνθρωποι, να κάθονται παραφορτωμένοι σαν αχθοφόροι της Λιβύης ή της Αιγύπτου, παρέχοντας εδεσματοποιούς και μαγείρους που φροντίζουν για την απόλαυσή τους, έτσι ώστε να κάνουν λαίμαργους, με φουσκωμένες κοιλιές. Τους κάνει, επίσης, το τραπέζι με πίτες και παπαρούνα και δύσπεπτες, τους φορτώνει με ψάρια, την πιο ακατάλληλη τροφή, αξιολογώντας μάλιστα τα ψάρια ανάλογα με τον τόπο της θάλασσας, όπου ζουν, λέγοντας δηλαδή ότι όσα ζουν σε μέρη λασπώδη είναι παχιά, τα πετρόψαρα μαλακά, τα πελαγίσια έχουν πολύ κρέας, των σπηλαίων είναι λεπτά, όσα ζουν ανάμεσα σε φύκια πράγματα τερατώδη, συμβουλεύει δηλαδή να θεωρείται άθλιο το κρέας των ζώων που βόσκουν κοντά στη θάλασσα, εξαιτίας του θαλασσινού σκορδόχορτου, από το οποίο είναι γεμάτες οι παραλίες και οι αμμουδιές, και να αποφεύγεται, επίσης, και το κρέας χοίρων που ζουν κοντά σε ποτάμια, επειδή τρώνε καβούρια. Το διαιτολόγιό τους πρέπει να περιλαμβάνει το κρέας μόνο των χοίρων που τρέφονται με κράνα και βελανίδια».
Σημείωση:
Τα ψάρια θεωρούνταν από τους ιατρογυμναστές της αρχαιότητας ως τροφή κατάλληλη για όσους δεν γυμνάζονται, για τους άεργους, τους ασθενείς και όσους είναι στην ανάρρωση. Υπογράμμιζαν μάλιστα ότι όσοι αθλούνται χρειάζονται πιο θρεπτικές τροφές.
www.kathimerini.gr