Η ΑΣΤΥΦΙΛΙΑ ΕΚΑΝΕ ΤΗΝ ΑΡΧΗ...

Τριπλό χτύπημα από αστυφιλία, τηλεόραση, κομπιούτερ

Η μεγαλύτερη τομή που παρατηρείται στο παιχνίδι γίνεται αισθητή στις αρχές της δεκαετίας του '60. Τότε συμβαίνουν κάποια γεγονότα καθοριστικά για τη φυσιογνωμία του ομαδικού παιχνιδιού στους ανοιχτούς χώρους. Δέχεται το πρώτο σοβαρό πλήγμα από την αστυφυλία, η οποία συνδέεται στενά με την έννοια της αντιπαροχής σε ό,τι αφορά το δομημένο περιβάλλον.

Κατεδαφίζονται ακόμα και στο κέντρο, αλλά σιγά σιγά αυτό επεκτείνεται και στις γειτονιές, οι μονοκατοικίες, χάνονται οι κήποι, έχουμε μια κατακόρυφη ανάπτυξη του δομημένου χώρου με τις πολυκατοικίες που σε συνδυασμό με την εισβολή των αυτοκινήτων οδηγεί στο να χαθεί, να περιοριστεί αυτή η ελευθερία. Δεν παίζουν τα παιδιά πλέον ποδόσφαιρο στους δρόμους ή στις αλάνες, για τον κίνδυνο των αυτοκινήτων και ό,τι αυτός συνεπάγεται. 

Το άλλο μεγάλο πλήγμα προς το τέλος της δεκαετίας του '70, μιλάμε πάντα για την ελληνική κοινωνία, επέφερε η ηγεμονική εγκαθίδρυση της τηλεόρασης που έγινε πρότυπο και ζητούμενο. 

Ενα τελειωτικό πλήγμα δέχθηκε το παιχνίδι αργότερα με τους κομπιούτερ και κυρίως με τη γοητεία της ηλεκτρονικής εικόνας. 

Θα λέγαμε λοιπόν ότι με όλα αυτά τα δεδομένα και μέσα σε αυτό το κοινωνικοοικονομικό αστικό σκηνικό, το παιχνίδι από έκφραση ελευθερίας μετατρέπεται ουσιαστικά σε μια πράξη μοναξιάς, σε μια πράξη περιορισμού. Το παιδί είναι αναγκασμένο είτε να παίξει με άλλα ομήλικά του παιδιά στην πιλοτή της πολυκατοικίας είτε μαζί με άλλα δυο - τρία σ' ένα διαμέρισμα ή μόνο του μπροστά στην οθόνη ενός κομπιούτερ.

Παύει το παιχνίδι να είναι πράξη επικοινωνιακή, παύει να λειτουργεί ως στοιχείο ομαδικότητας, παύει να ακονίζει χαρακτήρες μέσα από την ομαδικότητα και να προετοιμάζει το παιδί στους αυριανούς του ρόλους. 

Αυτή η στέρηση της ελευθερίας του παιχνιδιού στους ανοιχτούς χώρους υποκαθίσταται σχεδόν ενοχικά από τους γονείς, πολιτισμικά ενοχικά θα έλεγα, με την πληθώρα των παιχνιδιών προς χαρά των παιχνιδοβιομηχανιών ανά τον κόσμο. Μέσα από αυτή την υπερπροσφορά παιχνιδιών το παιδί εθίζεται σε καταναλωτικές πρακτικές, με τις όποιες συνέπειες έχει αυτό για την ενήλικη ζωή του.

Θα έλεγα ότι το αμαρτωλό αστικό τοπίο είναι γεμάτο από τόπους και ουτοπίες. 

Το γεγονός ότι τις τελευταίες δεκαετίες ξεφυτρώνουν παιδότοποι όχι μόνο στα πολύ μεγάλα αστικά κέντρα, όπως είναι η Αθήνα και η Θεσσαλονίκη, αλλά και στα μικρότερα είναι η απόδειξη ότι τα παιδιά έχουν γκετοποιηθεί. Η πόλη δεν τους ανήκει. Η δημιουργία συγκεκριμένων τόπων, παιδότοπων, σημαίνει κατά κάποιο τρόπο γκετοποίηση, περιορισμό, σημαίνει ότι μπορείς να παίξεις από εδώ μέχρι εκεί. Οι παιδότοποι καμιά φορά έχουν και συρματόπλεγμα ή φράχτη -ορίζουν και περιορίζουν. Οι τόποι αυτοί είναι για μένα προσωπικά ουτοπίες (με τη συμβολική έννοια του όρου) του πολιτισμού μας. Είναι η αποτυχία του πολιτισμού μας. 

Βέβαια τα σημερινά παιδιά δεν κάνουν κοινωνιολογική κριτική, την κριτική αυτή την κάνουμε εμείς οι ενήλικες και κυρίως εμείς που ζήσαμε αυτή τη μεταβατική φάση: από το ελεύθερο παιχνίδι στους ανοιχτούς χώρους περάσαμε στους περιορισμούς. Τα παιδιά δεν αισθάνονται αυτή την ανελευθερία γιατί ακριβώς έχουν μεγαλώσει μέσα σε αστικό περιβάλλον και δεν ξέρουν το αλλιώς.

Πιστεύω ότι έχουμε μπει, ειδικά τα παιδιά και τα παιδιά των παιδιών τους, σ' ένα μονόδρομο που συνεχώς θα στενεύει εφιαλτικά. Δεν βλέπω διεξόδους ή τουλάχιστον δε διαφαίνονται στον ορίζοντα. Τα πράγματα θα γίνονται όλο και περισσότερα ζοφερά, ακολουθώντας και τους ρυθμούς της καλπάζουσας τεχνολογίας. Δεν ξέρω τις μας επιφυλάσσει το μέλλον.

Χρήστος Μπουλώτης αρχαιολόγος στην Ακαδημία Αθηνών και συγγραφέας

ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 14/05/2007

αστυφιλία η  : δημογραφικό φαινόμενο κατά το οποίο οι αγροτικοί πληθυσμοί εγκαταλείπουν την ύπαιθρο και εγκαθίστανται μόνιμα στα μεγάλα αστικά κέντρα

Σχόλιο:

Δάσκαλος Κ.: Η χρήση υπολογιστή είναι μονόδρομος.Τα υπόλοιπα πρέπει να αντιμετωπιστούν.