Ελιά για πάντα...

Ενα δέντρο ελιάς στην Ιστορία έχει καταφέρει να επουλώσει μια αρχαία ελληνική πληγή όπου ο μύθος μπερδεύεται άριστα με τα γεγονότα.

Το 488 π.Χ. οι Πέρσες κατέλαβαν την Ακρόπολη. Εκαψαν, τότε, μια ελιά που δεν ήταν η οποιαδήποτε. Ηταν η ελιά της Αθήνας. Την είχε χαρίσει η Αθηνά στους πολίτες, ώστε με πλάγια μέσα να προωθήσει την υποψηφιότητά της για την προστασία της πόλης έναντι του Ποσειδώνα. Οταν, λοιπόν, οι Αθηναίοι είδαν καμένη την ιερή ελιά απογοητεύτηκαν. Αλλά την επόμενη ημέρα η ελιά έκανε το θαύμα της. Το καμένο της ξύλο άρχισε να βγάζει βλαστάρια.

Αν και πιστεύεται ότι η ελιά και το λάδι ξεκίνησαν το μακρύ ταξίδι τους από τη Μέση Ανατολή και μπήκαν στην Ελλάδα με κάποιο τρόπο πρωτόγονου εμπορίου μέσω των νησιών του Αιγαίου, ανευρίσκεται και μια άλλη εκδοχή: υπάρχουν, λέγεται, στοιχεία που μαρτυρούν την ύπαρξη της ελιάς στην Ελλάδα, και συγκεκριμένα στην Κρήτη. Χρονικά, λένε αυτά τα στοιχεία, η ελιά συναντάται ήδη από τη Νεολιθική εποχή ενώ η συστηματική της καλλιέργεια αρχίζει από τη Μυκηναϊκή περίοδο.

Η ελιά -και η παραγωγή του ελαιόλαδου κατ' επέκταση- στο πέρασμα των αιώνων, αποτέλεσε ένα ανταλλάξιμο είδος, η αξία του οποίου ήταν ικανή να προκαλέσει πολέμους και διπλωματικά επεισόδια. Οταν η Σπάρτη εισέβαλε στην Αθήνα, κατά τον Πελοποννησιακό Πόλεμο, ένα από τα πρώτα πράγματα που έκαναν οι Σπαρτιάτες ήταν να κάψουν τους ελαιώνες της Αθήνας. Και οι Αθηναίοι σε αντίποινα κατέστρεψαν αργότερα τους ελαιώνες της Αργολίδας και της Κυνουρίας.

Αλλά και σε άλλες εσωτερικές εχθροπραξίες της αρχαίας Ελλάδας, η καταστροφή των ελαιόδεντρων του εχθρού σήμαινε την πολύχρονη οικονομική του αφαίμαξη. Για παράδειγμα, η Σπάρτη και το Αργος πολεμούσαν σχεδόν δέκα αιώνες για τον έλεγχο των ελαιώνων. Πολύτιμο σε αξία και χρήση ήταν και το ξύλο της ελιάς. Ξύλο που επενδύθηκε και από πάμπολλους μύθους.

Από ξύλο ελιάς, λέει ο μύθος, ήταν φτιαγμένο το ρόπαλο του Ηρακλή, το κρεβάτι του Οδυσσέα αλλά και η εικόνα της Αθηνάς στον Παρθενώνα. Μόνο και μόνο ότι ακόμα και ο Πλάτωνας δίδασκε κάτω από τον ίσκιο μιας ελιάς, δηλώνει την πολύτιμη αξία αυτού του δέντρου, σε όλες του τις εκδοχές.

Είναι, ίσως, το μοναδικό δέντρο από το οποίο αξιοποιείται ό,τι και αν αυτό παράγει. Ο καρπός του, ως έδεσμα αναντικατάστατο. Το κουκούτσι του, ως καύσιμο σε διάφορες χρήσεις, το λάδι, τα φύλλα του ως ζωοτροφή, το ξύλο της. Αυτό το δέντρο είναι τα πάντα...
Η ελιά ήταν πάντοτε σύμβολο γαλήνης και ειρήνης. Τα κλαδιά της έγιναν στεφάνια των Ολυμπιακών Αγώνων και ο πολύτιμος χυμός των καρπών της, το ελαιόλαδο, ήταν το βραβείο για τους νικητές των περίφημων Παναθηναϊκών Αγώνων, που γίνονταν προς τιμήν της θεάς Αθηνάς. Στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004 τα κλαδιά της ελιάς γνώρισαν πιένες.

ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 24/11/2007