Ο ΦΙΛΟΣ ΜΑΣ Ο ΑΝΕΜΟΣ

Ο ανεμόμυλος, απ’ τα πολύ παλιά χρόνια 

 χρησιμοποιήθηκε απ’ τον άνθρωπο για

 την άλεση των σιτηρών, δηλαδή για την παραγωγή του βασικότερου

 είδους της διατροφής του, του ψωμιού.

      Ο ανεμόμυλος για να λειτουργήσει χρειάζεται ως κινητήρια δύναμη τον άνεμο (αιολική ενέργεια). Ο άνεμος είναι μια από τις παλαιότερες φυσικές μορφές ενέργειας που αξιοποίησε από πολύ νωρίς ο

 άνθρωπος και έπαιξε αποφασιστικό ρόλο στην εξέλιξη της ανθρωπότητας.

     Οι αρχαίοι Έλληνες είχαν θεοποιήσει τους ανέμους. Σύμφωνα με 

τη μυθολογία, ο Δίας παραχώρησε την εξουσία των ανέμων στον Αίολο, το βασιλιά της Θεσσαλίας .

     Οι πρώτοι που χρησιμοποίησαν τον ανεμόμυλο φαίνεται ότι ήταν οι αρχαίοι λαοί της Ανατολής .Ο ανεμόμυλος έφθασε στην Ευρώπη από τους Άραβες και διαδόθηκε παντού ως τις αρχές του 19^ου αιώνα, οπότε άρχισε σταδιακά να περιορίζεται η χρήση του, λόγω της ανάπτυξης της ατμομηχανής . Η οριστική του εκτόπιση άρχισε μετά τον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο.

Το κυρίως κτίσμα του μύλου είναι κυλινδρικό και η σκεπή 

του σαμαρωτή. Ο όγκος του κτίσματος ήταν απαραίτητος για τη σταθερότητα του μηχανισμού ,αφού ήταν εκτεθειμένος σε τόσο μεγάλης έντασης ανέμους.

Μια μικρή πόρτα-η είσοδος του μύλου- οδηγεί σε μια μικρή σκάλα .Οι διαστάσεις του εσωτερικού χώρου είναι τέτοιες, ώστε ο μυλωνάς ούτε να στριμώχνεται αλλά ούτε και να μπορεί να κάνει περιττές κινήσεις.

   

       Η μικρή σκάλα καταλήγει στο μηχανισμό του ανεμόμυλου που αποτελείται από ξύλινα μέρη και τις μεγάλες πέτρινες μυλόπετρες. Σημαντικός στην κατασκευή ανεμόμυλου ήταν και ο ρόλος του μυλομαραγκού ,ο οποίος δίκαια κατείχε εξέχουσα θέση και φήμη, η

 οποία ξεπερνούσε τα όρια του νησιού του.

     

     Το κτίσιμο ενός

 ανεμόμυλου απαιτούσε ειδικές γνώσεις και άριστες τεχνικές ικανότητες .Για να λειτουργήσει, ήταν απαραίτητη η μηχανουργική ακρίβεια , την οποία ρύθμιζε ο μυλομαραγκός  βάζοντας όλη την ξυλουργική του τέχνη και εμπειρία . Το κτίσιμο ενός ανεμόμυλου απαιτούσε μεγάλο κόπο, δυσκολία και υπομονή. Αρκεί να σκεφθούμε, ότι ο κορμός που θα χρησίμευε για αξόνι, έπρεπε να έρθει από το Άγιος Όρος ή από τη Μικρά Ασία, ρυμουλκούμενος από ένα καΐκι. Σε περίπτωση που το καΐκι συναντούσε φουρτούνα, τότε θα έπρεπε να εγκαταλείψουν τον κορμό, αν ήθελαν να γλιτώσουν το καΐκι. Όσο

 για τα υπόλοιπα μέρη του μηχανισμού, έπρεπε να βρεθούν κατάλληλα ξύλα, ώστε να αντέχουν. Τα έκοβαν όταν άδειαζε το φεγγάρι για να μην σαρακιάζουν και τα άφηναν να ξεραθούν στην σκιά, κατάλληλα τακιασμένα .

      

      Το χτίσιμό του, λοιπόν, δείχνει μια συνολική γνώση σε βάθος 

και μια ιεροτελεστία. Ένας ανεμόμυλος κόστιζε πολύ περισσότερο από ένα σπίτι.

      Η επιλογή της τοποθεσίας του ανεμόμυλου ήταν απ’ τα πιο σημαντικά θέματα που έπρεπε να λύσει ο μυλωνάς και ο τεχνίτης. Δυο ήταν τα κριτήρια:οι ιδιοτροπίες του αέρα που δεν ήταν εύκολο να προβλεφθούν και οι προθέσεις των πειρατών να αρπάξουν το σιτάρι και το αλεύρι και μάλιστα συσκευασμένο. Έτσι, έπρεπε να βρεθεί ένας τόπος ευνοϊκός προς τους ανέμους και μακριά από λιμάνια.

Πώς λειτουργεί ο ανεμόμυλος

 

        

      Χαρακτηριστικό του ανεμόμυλου είναι η φτερωτή που βρίσκεται στο μπροστινό μέρος του άξονα. Είναι ένας μεγάλος κορμός δένδρου τοποθετημένος παράλληλα και αντίθετα με τη φορά του ανέμου. Η φτερωτή έχει αντένες που πάνω σ’ αυτές τυλίγονται τα πανιά, τα οποία με τη

 βοήθεια του ανέμου περιστρέφουν τον άξονα και ο άξονας με τη σειρά του τη μυλόπετρα.

 

     

     

     Η μυλόπετρα περιστρέφεται με τη βοήθεια της ρόδας, ενός ξύλινου οδοντικού τροχού δηλαδή, που εφάπτεται με την ανέμη. Για να προσανατολιστεί η φτερωτή, τα πανιά δηλαδή, κάθετα με τη ροή του ανέμου, ο μυλωνάς κάνει το ντριτσάρισμα:με λοστό που τοποθετείται σε κατάλληλες  τρύπες επιτυγχάνεται η στροφή.

    Η ταχύτητα της περιστροφής εξαρτάται απ’ την επιφάνεια των πανιών. Το φρενάρισμα γίνεται με τη βοήθεια ενός χοντρού σχοινιού του σοκαρόσχοινου, που είναι δεμένο στέρεα γύρω απ’ τον άξονα.

Το σιτάρι (ή το κριθάρι κ.τ.λ.) τοποθετείται στην κοφινάδα, που ειναι σαν ξύλινο χωνί,  η οποία συνδέεται με τον «ταϊστή» , μια σέσουλα που οδηγεί το σιτάρι στη μυλόπετρα. Το αλεσμένο σιτάρι, το αλεύρι, συγκεντρώνεται σε τσουβάλια ή στην αλευροκασέλα.

 Ο Μυλωνάς

 

    Ο μύλος για το μυλωνά είναι το εργαστήριο του, το σπίτι του και πολλές φορές η ίδια του η ψυχή. Στα παλιά χρόνια ο μυλωνάς κατείχε μια ξεχωριστή θέση στην κοινωνία του νησιού του, όπως ιδιαίτερα σεβαστή ήταν και η λειτουργία του μύλου.

   Η παροιμία  «αν είσαι και παπάς με την αράδα σου θα πας» γεννήθηκε ακριβώς στους μύλους, όπου τη σειρά προτεραιότητας  την τηρούσαν με αυστηρότητα .