Η ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ ΧΩΡΙΖΕΤΑΙ ΣΕ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΚΑΙ ΔΥΤΙΚΗ

Η αυτοκρατορία χωρίζεται για να διοικηθεί καλύτερα.

Η βυζαντινή αυτοκρατορία μένει ενωμένη έως τα τέλη του 4ου μ.Χ. αιώνα. 

Τα τελευταία χρόνια της βασιλείας του Θεοδοσίου παρατηρήθηκαν προβλήματα στη διοίκηση της αυτοκρατορίας.

 Μετακινούμενοι λαοί -Ούννοι,Γότθοι και Βάνδαλοι-παραβίαζουν τα βόρεια σύνορα και απειλούν την αυτοκρατορία.

Τότε ο Θεοδόσιος,λίγο πριν το θάνατό του(395 μ.Χ.) μοίρασε την αυτοκρατορία στους δυο γιους του, πιστεύοντας ότι έτσι θα κυβερνιόταν καλύτερα.

Ο Αρκάδιος πήρε το ανατολικό της τμήμα και ο Ονώριος το δυτικό.

Από το 395 το ανατολικό με το δυτικό κράτος δεν αποτέλεσαν ποτέ ξανά ενιαίο σύνολο. Το γεγονός εξάλλου ότι ο μεγαλύτερος γιος του Θεοδόσιου αναλάμβανε το ανατολικό κράτος δήλωνε από μόνο του μια μετατόπιση του κέντρου βάρους στην Ανατολή.

Ο Αρκάδιος και ο γιος του Θεοδόσιος Β' οργάνωσαν το ανατολικό κράτος και αντιμετώπισαν τον κίνδυνο με πολεμικά και διπλωματικά μέσα,αλλά προχώρησαν και σε σημαντικές εσωτερικές  αλλαγές .

• Οχύρωσαν με διπλό τείχος την Πόλη
  
• Έβαλαν πλωτές φρουρές στο Δούναβη
• Έκλεισαν πολυδάπανες συμφωνίες ειρήνης με τους γείτονες που τους απειλούσαν
• Έδωσαν  γη για καλλιέργεια σε κάποιους εχθρούς
• Πήραν, ως μισθοφόρους, στο βυζαντινό στρατό κάποιους άλλους
• Ίδρυσαν στην Πόλη το Πανδιδάκτηριο,ένα είδος πανεπιστημίου της εποχής.
•  Ευνοήθηκε έναντι της λατινικής η ελληνική γλώσσα, γεγονός που συνετέλεσε στον βαθμιαίο εξελληνισμό της αυτοκρατορίας. 
  
• Οι κάτοικοι του Ανατολικού κράτους εκτίμησαν όλα αυτά,ένιωσαν ασφαλείς και βοήθησαν το έργο των αυτοκρατόρων.Αν και ανήκαν σε διαφορετικά έθνη,είχαν σημαντικά στοιχεία που τους ένωναν:
  

Αποδέχονταν όλοι,

• το ρωμαϊκό νόμο
• τη χριστιανική θρησκεία
• την ελληνική γλώσσα

Στο δυτικό κράτος όμως τα πράγματα εξελίχθηκαν διαφορετικά.

• Οι Γότθοι με αρχηγό τον Αλάριχο κατάφεραν να κυριεύσουν τη Ρώμη, να τη λεηλατήσουν επί τρεις ημέρες και ν' αποχωρήσουν παίρνοντας μαζί τους μεγάλο μέρος των θησαυρών της (410 μ.Χ.).
• Οι Ούννοι,λίγα χρόνια αργότερα, σχεδίαζαν να κάνουν το ίδιο. Με αρχηγό τον Αττίλα απειλούσαν τα σύνορα του Δυτικού ρωμαϊκού κράτους. Ο Ρωμαίος στρατηγός Αλέτιος όμως,αφού συμμάχησε πρώτα με τους Γότθους, νίκησε τους Ούννους και συνέτριψε το στρατό τους στα Καταλαυνικά Πεδία.

Το Δυτικό ρωμαϊκό κράτος,αδύναμο οικονομικά και στρατιωτικά, καταρρέει.

• Οι Βάνδαλοι, με αρχηγό τους το Γελίμερο.πέρασαν το Ρήνο και μέσα από τη  Γαλλία και την Ισπανία έφτασαν στο Γιβραλτάρ. Από εκεί, σχεδόν ανεμπόδιστοι,πέρασαν στη βόρεια Αφρική,κατέλαβαν την Καρχηδόνα και την έκαναν πρωτεύουσά τους.
• Οι Γότθοι, με την ίδια ευκολία, κατάκτησαν τις δυτικές επαρχίες της Γαλλίας,της Ισπανίας και της Ιταλίας.Στην τελευταία μάλιστα, ο αρχηγός των Οστρογότθων ίδρυσε το "γοτθικό βασίλειο της Ιταλίας" με πρωτεύουσα τη Ραβέννα.

Με όλα αυτά, το 476 π.Χ. το δυτικό ρωμακό κράτος διαλύθηκε οριστικά.